Afgelopen maandag vond in Nieuwe Veste een debat plaats over legale wiet, in aanloop naar de start van de wietproef op 7 april. Aanwezig waren onder anderen burgemeester Paul Depla, documentairemaker Frans Bromet, Margriet van der Wal (voorzitter van de Bredase coffeeshopondernemers) en onderzoeker Sjoerd de Vries. Tijdens het debat werd gesproken over het ontstaan van de proef, de gestelde eisen, de huidige stand van zaken en de mogelijke toekomst, vanuit vier verschillende perspectieven.
Volgende week gaat de langverwachte wietproef officieel van start in tien gemeenten, waaronder Breda. In de stad wordt al langere tijd gewerkt aan de voorbereidingen. Om deze reden werd maandagavond een open debat georganiseerd in Nieuwe Veste, gekoppeld aan de documentaire Legale Wiet van Frans Bromet. Het debat was opgebouwd rond vier fragmenten uit de documentaire en ging in op verschillende aspecten van de proef. Bromet zelf was aanwezig, samen met burgemeester Depla, Margriet van der Wal en onderzoeker Sjoerd de Vries.
Het debat
Het debat verliep gemoedelijk en behandelde diverse onderwerpen rondom de wietproef. Er werd gesproken over het ontstaan van het huidige gedoogbeleid, de status van de telers die meedoen aan de proef en de vergelijking met buitenlandse modellen, inclusief de mogelijkheid om hasj te importeren. Burgemeester Depla liet duidelijk zijn standpunt horen en benadrukte dat hij zich actief heeft ingezet om deze proef te realiseren.
Aan het begin van het debat werd eerst over de grens gekeken, met een fragment uit Legale Wiet over een wietteler in Amerika. De vergelijking met de Verenigde Staten werd echter snel van tafel geveegd door Depla: “Amerika vergelijken met Nederland, ja, kan je doen, maar dat is onzinnig.” Hij wees erop dat Nederland al sinds de jaren 70 een gedoogbeleid heeft en dat er een markt is ontstaan waar je niet zomaar afscheid van neemt.
Het huidige beleid
Op dit moment mogen coffeeshops in Breda zowel legale als illegale wiet verkopen, maar vanaf 7 april verandert dit: dan is alleen nog legale wiet toegestaan. Over deze overstap zegt Margriet van der Wal: “En dat is heel spannend.” Gevraagd naar de grootste zorgen, antwoordde ze: “Ja, het zijn zorgen over het tekort.” De eerste legale toppen arriveerden op 15 december in Breda en Tilburg, als test om het nieuwe systeem – waarin alle productie en distributie wordt gescand en gecontroleerd – te evalueren. Nu zijn alle tien deelnemende gemeenten klaar voor de start. Ook de tien geselecteerde telers, die via een loting zijn gekozen, zijn bezig met de productie. Zes van hen zijn al operationeel, één start binnenkort, en de overige drie werken nog aan hun opstartfase. De vertragingen in de productie zijn deels te wijten aan obstakels in de regelgeving en logistiek. Van der Net zegt over de huidige manier van ondernemen: “Het is gewoon een winkel, ze missen alleen een inkoopfactuur.”
Burgemeester Depla staat bekend als een groot voorstander van de wietproef en gaf tijdens het debat aan: “Wat mij betreft hadden we al in 2012, 2013 kunnen zeggen: neem afscheid van de illegale achterdeur.” Hij heeft de proef destijds besproken met andere Nederlandse gemeenten en gekeken naar verschillende beleidsopties, vooral voor grensgemeenten zoals Breda. Een belangrijk punt in het beleid is dat alleen inwoners van Nederland wiet mogen kopen in coffeeshops, om drugstoerisme te voorkomen. Hierover zegt Depla: “Dan kan de premier van België niet zeggen: door dat experiment gaat u verkopen aan mijn ingezetenen terwijl ik voor een totaal verbod ben.”
Halen of falen
Het succes van de wietproef hangt van meerdere factoren af. Coffeeshophouders en klanten moeten tevreden zijn, politie en justitie moeten positieve ervaringen rapporteren, en het systeem moet goed functioneren. Tijdens het debat waren de meningen verdeeld over de uiteindelijke slaagkans van de proef. Frans Bromet was sceptisch, terwijl Margriet van der Wal redelijk optimistisch was, een mening die Depla deelde. Ook analyseerde Depla de standpunten van verschillende politieke partijen in het kabinet en besprak waarom legalisering volgens hem noodzakelijk is. “Vanuit de BBB bekeken: het is gewoon een boerenproduct,” gaf hij als voorbeeld.
Een van de grotere kanttekeningen bij het experiment werd belicht in een fragment uit de documentaire: de gemeente Amsterdam doet niet mee. Dit is een belangrijk gemis, aangezien een derde van alle Nederlandse coffeeshops zich daar bevindt, stelt burgemeester Femke Halsema in het fragment. Het oorspronkelijke plan was om Amsterdam-Oost te laten deelnemen, maar volgens Sjoerd de Vries werd dit plan “gelijk afgeschoten in de Kamer.”
Vragen en passie
Slechts enkele dagen voor de start van de proef dook er een onverwachte ontwikkeling op. Namelijk het feit dat er niet genoeg hasj is. Dit betekent dat legale wiet vanaf 7 april verkocht wordt, maar legale hasj pas vanaf 10 juni beschikbaar is. Voor de productie van hasj is bovendien een overschot aan wietplanten nodig. En dit geeft aan dat mogelijke gereguleerde hasj al een tijd het probleemkindje van de proef is. Zo zijn er al vragen of de kwaliteit net zo goed kan zijn als de illegale versie. Of dat echt zo is, moet nog blijken. Ook over de hoeveelheid bestaan nog onzekerheden.
Een andere open vraag is of de telers in staat zullen zijn om voldoende wiet van de juiste kwaliteit en diversiteit te produceren. Dit punt werd tijdens het debat uitgebreid besproken, totdat een bezoeker uit het publiek zich boos uitte: “Jullie hebben het de hele tijd over wiet als product, maar is het ook lekker?” Ook uitte hij zorgen over mogelijke besteding van de opbrengsten aan politie en andere instanties. Depla reageerde hier nuchter op met een vergelijking: “Als ik in de kroeg sta, wil ik ook kunnen kiezen tussen Jupiler of Bavaria, maar dat kan niet altijd door de afspraken die de kroeg heeft gemaakt. Niet iedereen is altijd blij met het aanbod.”
‘Moeten elkaar goed vasthouden’
Tijdens het debat werd duidelijk dat het onderwerp veel losmaakt, maar ook dat Depla bijzonder gepassioneerd is over de wietproef. Hij heeft zich jarenlang ingezet voor de proef, heeft persoonlijke offers gebracht en kreeg veel kritiek te verduren. Hij benadrukte dat de proef een gezamenlijke inspanning is van meerdere gemeenten en dat het doel is om grip te krijgen op de wietmarkt en illegale hennepteelt beter te bestrijden. “Wij moeten elkaar goed vasthouden – de telers, de coffeeshops en de gemeente – om te zorgen dat het systeem gaat draaien en goed elkaar informeren,” aldus Depla. Hij voegde daaraan toe: “Eén ding weten we zeker: zeker in Brabant willen we afscheid nemen van het halfslachtige gedoogbeleid.”
